Παλιά μου τέχνη κόσκινο...

Με αφορμή μια ιστορική ταινία που διαδραματίζεται τον 11ο αιώνα, όπου η Ευρώπη ζούσε στο δικό της Μεσαίωνα και η Βυζαντινή Αυτοκρατορία βρισκόταν  υπό τη σκιά της εικονομαχίας, στη Βαγδάτη της εποχής ανθούσε μια φιλοσοφική σχολή με τεράστια συμβολή στην Ιατρική και άλλες συναφείς επιστήμες. Ο δάσκαλος της σχολής, ο Αβικέννας, γνωστός για το έργο του το οποίο χρησιμοποιείτο μέχρι και το 16ο αιώνα, εξερευνούσε τους δρόμους άγνωστων μέχρι τότε επιστημών.

Ωστόσο, όπως ανέκαθεν πριν από εκείνον, και για πολλά χρόνια μετά, ο θρησκευτικός φανατισμός στεκόταν εμπόδιο στο μονοπάτι της γνώσης με μόνο επιχείρημα τα διδάγματα της εκάστοτε θρησκείας. Στη Μέση Ανατολή εκείνη την εποχή συνυπήρχαν, άλλοτε ειρηνικά και άλλοτε όχι, Μουσουλμάνοι, Εβραίοι, Ζωροάστρες και άλλες θρησκείες. Κοινός παρανομαστής ήταν για όλους ο φόβος της γνώσης, καθώς κάποια μονοπάτια ήταν απαγορευμένα. Η  κατηγορία της νεκρομαντείας ήταν ένας  από τους συνηθέστερους λόγους που καταδικαζόταν κάποιος ερευνητής της ιατρικής επιστήμης και της βλασφημίας για τους ερευνητές της φιλοσοφίας.

Ο φόβος της γνώσης καταδυνάστευε για πολλά χρόνια -και ίσως το κάνει ακόμα - πολλούς ανθρώπους που διστάζουν -ή δεν δύνανται- να κοιτάξουν ένα βήμα πιο πέρα. Ο θρησκευτικός φανατισμός λοιπόν ήταν το πιο εύφορο έδαφος για εξασφάλιση της θέσης τους. Οι ιεροί πόλεμοι εναντίον των "άπιστων" ήταν ένα είδος φασισμού έναντι του διαφορετικού. Όσο λοιπόν υπάρχει διαφορετικό, θα υπάρχουν και άνθρωποι που δεν μπορούν -ή δε θέλουν- να το επεξεργαστούν στο μυαλό τους και θα το πολεμήσουν σα μίασμα. Αυτό με φέρνει σε ένα σπουδαίο απόσπασμα του Πλάτωνα από το Πρωταγόρα, «καί νόμον γε θές παρ΄ ἐμοῦ (Διός) τόν μή δυνάμενον αἱδοῦς καί δίκης μετέχειν κτείνειν αὐτόν ὡsς νόσον τῆς πόλεως, Πρωταγόρας 324d». Σε ελεύθερη μετάφραση τονίζει ο Δίας οτι αυτόν που δεν μπορεί να συμμορφωθεί με την αιδώ (σεβασμό) και τη δίκη (δικαιοσύνη) να τον διώχνετε/σκοτώνετε σα μίασμα της πόλης. Η αιδώ μιλάει για σεβασμό προς τη διάρθρωση της πόλης, δηλαδή των συμπολιτών και των δικαιωμάτων τους που είναι πανανθρώπινα και καθολικά αποδεκτά. Η δίκη μιλάει για τους νόμους της πόλης, που -ιδανικά- προστατεύουν αυτά τα δικαιώματα με θεσμοθετημένους κανόνες και νόμους.

Βέβαια, αυτά ανταποκρίνονται στα πλαίσια μιας πόλης, ιδανικής μάλιστα, και όχι στα ανύπαρκτα πλέον όρια της διεθνούς κοινωνίας. Η διεθνής κοινωνία αποτελείται απο εκατομμύρια διαφορετικές μονάδες, που συνθέτουν εκατοντάδες διαφορετικά κράτη. Αυτό το παγκόσμιο πάζλ μπορεί ενωμένο να δημιουργήσει μια πολύ ωραία εικόνα. Εντούτοις, υπάρχουν κομμάτια που δεν θέλουν να ενωθούν και άλλα που θέλουν να αφαιρέσουν ή να γεμίσουν τις εσοχές των άλλων κομματιών.

Αυτό λοιπόν που δεν συνειδητοποιούμε είναι πως ο θρησκευτικός φανατισμός, όσο αναχρονιστικός και να είναι, υπήρχε και θα υπάρχει, και αυτό γιατί ο φανατισμός σα ψυχική κατάσταση του ημιμαθούς είναι για τον ίδιο απαραίτητο για να αισθανθεί σημαντικός. Αυτή ακριβώς η επίδραση είναι που στοχεύει η φράση "Divide et impera"-"διαίρει και βασίλευε" και κυρίως η πρακτική για χειραγώγηση της κοινωνίας.

Σε διεθνές επίπεδο τώρα, αντιμετωπίζουμε την έξαρση ενός μουσουλμανικού θρησκευτικού φονταμενταλισμού, ο οποίος με τη πρόφαση του Ιερού Πολέμου, προσπαθεί να εδραιωθεί σα πόλος έλξης όλων των -καταπιεσμένων απο τους άπιστους- μουσουλμάνων. Το παράδοξο είναι οτι αυτό συμβαίνει σε μια περιφέρεια όπου υπάρχουν ήδη κράτη αυστηρώς μουσουλμανικά με καθεστώτα τα οποία προσιδιάζουν ιδιαίτερα σε αυτό που προσπαθεί να δημιουργήσει το Ισλαμικό Κράτος, αλλά και οτι η πλειοψηφία των μουσουλμάνων δεν συμμερίζονται τη στοχοθεσία τους. Και αυτό είναι λογικό, αν σκεφτούμε απο τη δική μας πλευρά, τις ομαδικές αυτοκτονίες χριστιανικών αιρέσεων, τους επεκτατικούς πολέμους του παρελθόντος με λάβαρό το Χριστό, αλλά ακόμα και την Ιερά Εξέταση. Κανείς λογικός και ενσυνείδητος χριστιανός δεν εγκωμιάζει αυτές τις πρακτικές, όπως και κανείς σώφρων άνθρωπος, ούτε λοιπόν η πλειοψηφία των μουσουλμάνων.

Όπως μας διδάσκει η ιστορία, τα παρελθόντα εξηγούνται καλύτερα απο τα παρόντα -"στερνή μου γνώση να σε είχα πρώτα"- και γι'αυτό θα ήταν προσφορότερο να ελέγξουμε τα στοιχεία ένα προς ένα σε αυτό που συμβαίνει στο σύγχρονο κόσμο και να δούμε αν η ιστορία μας εξηγεί κάτι πρίν υποπέσουμε στην παγίδα της προπαγάνδας.